Na początku listopada Sekretariat Sprawiedliwości Społecznej i Ekologii (SJES) obchodził 50 rocznicę swojego istnienia. Z tej okazji w dniach 4-8.11 w Kurii Generalnej Towarzystwa Jezusowego w Rzymie, odbył się międzynarodowy kongres. Wzięło w nim udział ponad 210 jezuitów, ekspertów i działaczy z 62 krajów świata, którzy na co dzień stawiają czoła wyzwaniom, określanym przez papieża Franciszka jako „peryferia” świata.
Zaproszeni prelegenci byli zgodni co do faktu, iż owe peryferia są bardziej złożone niż 50 lat temu, choć już wtedy Sobór Watykański II wskazywał na część trudności, które mają swoje rozwinięcie i kontynuację aż po dzień dzisiejszy.
Spotkanie miało trzy cele: (1) celebrowanie zawierzenia Bogu na drodze realizacji celów SJES (2) rozeznanie możliwych kierunków wprowadzania w życie Uniwersalnych Preferencji Apostolskich (UAP) – na najbliższe 10 lat (3) stworzenie sieci kontaktów i wymiany doświadczeń, które pomogą w zacieśnianiu współpracy i w budowaniu jedności.
Sesja inauguracyjna odbyła się w Aula Magna Kurii Generalnej w obecności przełożonego generalnego Towarzystwa Jezusowego o. Arturo Sosy SJ, kard. Petera Turksona, prefekta watykańskiej Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka, kard. Michaela Czernego SJ, podsekretarza ds. Migrantów i Uchodźców, kard. Pedro Barreto SJ, arcybiskupa Huancayo i wiceprzewodniczącego Konferencji Episkopatu Peru oraz o. Xaviera Jeyaraj SJ, sekretarza Generała ds. Sprawiedliwości Społecznej i Ekologii.
SJES rozpoczął działalność w 1969 r. z inicjatywy o. Pedro Arrupe SJ. Sekretariat powstał w celu promowania sprawiedliwości społecznej i pojednania. Jak wskazują organizatorzy spotkania, pięćdziesiąta rocznica to moment przełomowy dla Towarzystwa Jezusowego – kairos, który ma być szansą odnowy podejmowanej misji wiary, promującej sprawiedliwość i pojednane. To również okazja do ożywienia wymiaru społecznego i ekologicznego naszych zaangażowań. Generał jezuitów tę szansę opisał w następujących słowach: „Weźmy więc na siebie korzyść tej szczególnej chwili, w której Bóg ponownie przemawia do nas i zaprasza nas, abyśmy pamiętali, dziękowali, rozeznawali i podejmowali śmiałe, odważne i ryzykowne decyzje, aby iść z Jezusem i jego ludem znajdującym się << na granicach >>, trwając razem z najbardziej wykluczonymi, biednymi i bezbronnymi.”
Kongres był okazją do prześledzenia ścieżki rozwoju SJES: osiągnięć, głównych wyzwań, wyciąganych wniosków. Był to również pretekst do postawienia sobie pytania, w jaki sposób SJES może jeszcze bardziej przyczyniać się do wspierania poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności ludzi, z którymi współpracuje na całym świecie: od walki z nadmierną eksploatacją środowiska w Hondurasie do resocjalizacji młodych członków gangów w Stanach Zjednoczonych; od Dalitów lub „nietykalnych” i rdzennych mieszkańców, przesiedlonych z ich ziem w Indiach, do wyzwań edukacyjnych stojących przed młodymi ludźmi w Afryce; od pracy z migrantami i uchodźcami przybywającymi do Europy, do zaangażowania w walkę ze zmianami klimatycznymi.
Jednym z najbardziej zapadających w pamięć momentów kongresu była niewątpliwie pierwsza sesja drugiego dnia z udziałem Jeffreya Sachsa, dyrektora Projektu Milenijnego ONZ i asystenta Sekretarza Generalnego ONZ. Poruszając kwestię nierówności społecznych, w tym szczególnie ubóstwa starał się on m.in. wykazać, że „Problemem nie jest brak zasobów, ale złe decyzje polityczne”.
Sporą dawkę emocji dostarczyło również spotkanie przy „okrągłym stole” poświęcone wyzwaniom i możliwościom towarzyszenia młodym ludziom w ich rozwoju (UAP-3). Składały się na nie poruszające świadectwa Fr. Gregory’ego Boyle’a SJ, założyciela i dyrektora Homeboys Industries w Kalifornii i Noluthando Honono oraz młodej studentki prawa z RPA.
Uczestnicy obchodów jubileuszu mieli również okazję by zobaczyć się przedostatniego dnia na prywatnej audiencji z papieżem Franciszkiem. Spotkanie odbyło się w Sali Klementyńskiej Pałacu Apostolskiego w Watykanie.
W przemówieniu skierowanym do członków Sekretariatu papież Franciszek wskazywał na potrzebę podejmowania odważnych kroków w procesie przemiany nas samych: „Potrzebujemy prawdziwej << rewolucji kulturowej >> – przekonywał – „przemiany naszego zbiorowego spojrzenia, naszych postaw, naszych sposobów patrzenia na siebie”. Musimy podjąć „powolną pracę przemiany struktur poprzez udział w dialogu publicznym, gdzie podejmowane są decyzje, które wpływają na życie najbardziej bezbronnych” – zachęcał Papież.
Biskup Rzymu zwrócił również uwagę, iż Apostolat społeczny nie polega na rozwiązywaniu problemów, „ale na promowaniu procesów i pobudzaniu nadziei”. Procesy te muszą pomóc ludziom i wspólnotom wzrastać, być świadomymi swoich praw, wykorzystywać swoje talenty i tworzyć własną przyszłość.
Spotkanie zakończyło się pracą w grupach, składających się z przedstawicieli poszczególnych konferencji Sekretariatu. Dokonali oni syntezy treści przewijających się we wcześniejszych dniach dzieleń. Grupy w obrębie swoich konferencji starały się rozeznać, jakie powinny być kolejne kroki Towarzystwa w misji apostolatu społecznego, do których zaprasza nas Pan.
W trakcie syntezy wyłoniły się obszary wymagające działania, obejmujące: a) globalny kryzys, b) kontekst Kościoła, c) kontekst Uniwersalnych Preferencji Apostolskich oraz d) pamięć o. Pedro Arrupe SJ i „męczenników”. Podkreślano w nich różne procesy transformacji, współpracy, synodalności i tworzenia nowych narracji.
Końcową refleksję poprowadził Luis Arancibia, jezuicki delegat apostolatu społecznego w Hiszpanii. Zapewniał on, że Kongres nie był odosobnionym wydarzeniem, ale procesem, który rozpoczął się jakiś czas temu i który będzie kontynuowany po zakończeniu Kongresu. Zdaniem jezuity spotkanie nie było jedynie debatą naukową, ale całym doświadczeniem w różnych wymiarach: modlitwy, rozeznania, milczenia, debaty, dzielenia się i prośby o odpowiedź na wezwanie do realizowania misji SJES w wymiarze indywidualnym i zbiorowym.
ks. Łukasz Lewicki SJ/SJES
